واکاوی یک تخریب، پشت گنبد جهانی نظامالملک
تاریخ انتشار: ۷ اسفند ۱۳۹۹ | کد خبر: ۳۱۱۲۹۷۱۶
ایسنا/اصفهان طی روزهای گذشته، بخش اعظم یکی از خانههای صفوی بافت پیرامون مسجد جامع عتیق اصفهان که درست پشت گنبد خواجه نظامالملکِ این میراث جهانی قرار داشت، خراب شد و ماجرا وقتی تلختر میشود که بدانیم اهالی محله، چقدر از بابت این تخریب خوشحالاند! اما چرا؟
سیدمهدی موسوی، مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان تخریب این خانه صفوی را اینگونه برای ایسنا روایت میکند: خانهای که دربارۀ آن حرف میزنیم در ضلع جنوبی مسجد جامع عتیق اصفهان قرار گرفته و حدود ۳۵ نفر وارث دارد.
بیشتر بخوانید:
اخباری که در وبسایت منتشر نمیشوند!
او ادامه میدهد: معاون اداره کل میراث فرهنگی استان، بلافاصله پس از این رخداد با شهرداری مکاتبه کرد و اطلاع داد که این خانه اگرچه در فهرست میراث ملی ثبتنشده و جزو خانههای ستارهدار هم نبوده اما بههرحال بخشی از یکپارچگی بافت پیرامون مسجد ثبت جهانی شده جامع عتیق به آن وابسته است و از این جهت، هر اتفاقی قرار است برای آن بیفتد باید با در نظر گرفتن این مسئله باشد که تنها بازسازی عین بهعین مورد قبول میراث فرهنگی است.
بهزعم موسوی، تخریب این خانه و نیز، نصب بنر شهرداری روی دیوار یکی خانههای ضلع جنوب غربی مسجد جامع عتیق که از صدور مجوز برای تخریب آن خبر میدهد، همچنین زمزمههایی که دربارۀ احداث گذر در این محدوده، توسعه مقبره علامه مجلسی (ره)، احداث دانشکده علوم قران و حدیث و احداث پارکینگ طبقاتی مجلسی مطرح میشود، اگر چه در نگاه اول بیارتباط به هم به نظر میرسند اما در نهایت همۀ آنها نشان از ناآگاهی مردم و نهادهای ذی ربط نسبت به ضرورت حفظ بافت تاریخی به عنوان بخشی از هویت ملی دارند.
مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان میگوید: اصفهان بناهای تاریخی بسیاری دارد که مالک خصوصی دارند و در توان میراث فرهنگی نیست که همه آنها را ساماندهی کند. باوجود همه انتقادهایی که به دلیل تغییر در بنای تاریخی بهمنظور تغییر کاربری وجود داشت، خرید این خانهها توسط سرمایهگذار و تبدیل آن به اقامتگاه سنتی و رستوران و کافه گالری و ... کمکم داشت باب میشد و بناها لااقل از تخریب نجات پیدا میکردند اما یکباره ویروس کرونا شیوع پیدا کرد و صنعت گردشگری را در وضعیت کما برد. برخی از سرمایهگذاران هم به این فکر افتادند که ضرر خود را بهگونهای جبران کنند و به کارهایی نظیر احداث زیرزمین و ... در بناهای تاریخی روی آوردند. یگان حفاظت میراث فرهنگی و گروه نظارتی معاونت میراث در تلاشاند تا کمترین آسیب به بناهای تاریخی وارد شود اما مگر میشود در این نبرد نابرابر، پیروز شد؟ از سرباز بیسلاح چه انتظاری میتوان داشت؟
منظور او از نبرد نابرابر را بهخوبی میتوان با شنیدن این جملات دریافت: بعد از تخریب خانه صفوی پشت گنبد خواجه نظام الملک اهالی محل خیلی خوشحال شدند! ما هنوز نتوانستهایم به عامه مردم بیاموزیم بافت تاریخی چیست، چه ارزشی دارد و خانه تاریخی، خرابه نیست. این شادی را هنگام تخریب خانه نفیس نائل که با همدستی اهالی محل رخ داد نیز شاهد بودیم و متأسفانه باید اعلام کنم که مردم با آنچه از نسل گذشته خود برجایمانده خیلی نمیتوانند ارتباط دوستانهای برقرار کنند. ترجیح میدهند هر چه سریعتر از شر آن خلاص شوند تا یک ساختمان با آجر نمای سه سانتی جایش را بگیرد.
موسوی، یادآور میشود: وقتی این بناها به محل امنی برای کارتنخوابها و معتادها تبدیل میشوند سطحیترین و فوریترین نتیجهای که از آن حاصل میشود این است که باید خانه را خراب کرد تا دیگر آنها نتوانند از این محل استفاده کنند.
نمایی از داخل خانۀ تخریب شده که توسط نفیسه حاجاتی ثبت شده است.مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق به این سؤال که «در حال حاضر بافت تاریخی پیرامون مسجد جامع عتیق در چه وضعیتی قرار دارد؟» اینگونه پاسخ میدهد: تکدانههای با ارزشی مثل خانه امامجمعه، خانه عباس بهشتیان، عصارخانه جماله، حمام شیخ بهایی و ... که در این محدوده قرار دارند در فهرست میراث ملی ثبتشدهاند و بازار نیز تحت عنوان محور تاریخی فرهنگی اصفهان به ثبت رسیده است.
او ادامه میدهد: بخش قابلتوجهی از بافت واجد ارزش و خانههای ستارهدار این محدوده، تحت تملک حوزه علمیه صاحبالزمان (عج) است که قصد دارند دانشگاه علوم قران و حدیث را در آن بنا کنند. بخش دیگری از بافت هم که سالها پیش تخریبشده، متعلق به اداره کل اوقاف و امور خیریه استان است که بحثهایی را در خصوص توسعه مقبره علامه مجلسی (ره) و احداث پارکینگ طبقاتی مطرح کردهاند اما هنوز طرحی در اداره کل میراث فرهنگی برای این موارد تصویب نشده و هرگونه اقدامی در این محدوده نیازمند مصوبه کمیسیون ماده پنج، مصوبه شورای فنی وزارت میراث فرهنگی و در صورت نیاز، مصوبه شورای عالی معماری و شهرسازی است.
موسوی خاطرنشان میکند: همانطور که مسجد جامع عتیق در طول دورههای مختلف ساختهشده، بافت پیرامونی آن نیز یادگارهایی از دورههای مختلف را در خود دارد و حتی بعضاً دیوارهایی در آن هست که احتمال میدهیم از دوره سلجوقی باشد.
مدیر پایگاه جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان با بیان اینکه در کل به حفظ بافت تاریخی پیرامون این مسجد امیدواریم، میافزاید: ما میتوانیم از نمونه موفق بافت جلفا، برای بافت جوباره استفاده کنیم. در جلفا این تعریف شکلگرفته که ارزش یک خانه تاریخی از یک آپارتمان بیشتر است و همین باعث شده تا هویت تاریخی فرهنگی در آن محله نمود بیشتری داشته باشد و رونق بیشتری را هم برای اهالی به ارمغان بیاورد. وقتی در جوباره فرهنگسازی درستی شکل نگرفته، مردم هم ارزش بافت را نمیدانند و در حفظ آن سهیم نمیشوند.
او یادآور میشود: اگرچه ساخت میدان امام علی (ع) روی میدان عتیق، با شعار احیای میدان، رونق بخشی به آن و جمعآوری دستفروشها صورت گرفته بود، اما در نهایت نه آن رونق بخشیای که انتظار میرفت را موجب شد و نه دستفروشان را دور کرد! احداث زیرگذر در این محدوده باعث شد که مسجد جامع عتیق گم شود و گردشگران بهسختی این میراث جهانی را در دل بازار پیدا کنند.
موسوی ادامه میدهد: تلخ است اما باید بگویم یکی از دوستان اصفهانی من در خیابان مسجد سید دنبال مسجد جامع عتیق میگشت! و خیلی از افراد آن را با مسجد امام (ره) در میدان نقشجهان اشتباه میگیرند حالآنکه قدمت این مسجد حداقل دو برابر آن بناست. متأسفانه مسجد جامع عتیق اصفهان بهعنوان یک مقصد برای گردشگران داخلی تعریفنشده و وقتی از مدیران گله میکنیم که چرا در برنامهریزیهای خود به این مسئله توجه نمیکنند، از یک حقیقت تلخ دیگر با این مضمون پرده برمیدارند «همان بهتر که پای گردشگر داخلی به این مجموعه نفیس باز نشود وگرنه با آن همان کاری را میکنند که با دیوارهای عالیقاپو و سیوسهپل و خواجو کردهاند!» اینجا هم مشکل، فرهنگ است.
مدیر پایگاه میراث جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان ابراز امیدواری میکند که شورای شهر اصفهان محور گردشگری مناسبی برای این مسجد و بافت پیرامونی آن طراحی و تعریف و اجرا کنند و توضیح میدهد که سازمان نوسازی بهسازی اصفهان طرحی مبنی بر محوطهسازی و نشانگذاری خانههای تاریخی خرابشده در کف فرش در دستور کار دارد اما هنوز آن را اجرایی نکرده است.
او میگوید: نهادهای متعددی در بافت پیرامون مسجد جامع عتیق اصفهان دخیل هستند و یک برنامهریزی مدون و گسترده و واحد نیاز است تا اهدافی که هر یک از این نهادها در سردارند، به یکجهت هدایت شود و با آنچه مدنظر میراث فرهنگی است در تضاد نباشد.
به عقیدۀ موسوی، تا وقتی مردم درگیر فکر نان شبشان هستند، خیلی به مسائلی مثل ارزش و اهمیت میراث فرهنگی و بافت تاریخی علاقه نشان نمیدهند. او ابراز امیدواری میکند که با حل مشکلات اقتصادی، سطح فرهنگ جامعه نیز ارتقا پیدا کند.
انتهای پیام
منبع: ایسنا
کلیدواژه: استانی فرهنگی و هنری مسجد جامع عتیق تخریب خانه تاریخی بافت تاريخي میراث فرهنگی اصفهان جهانی مسجد جامع عتیق اصفهان میراث فرهنگی پیرامون مسجد بافت پیرامون بافت تاریخی خانه ها
درخواست حذف خبر:
«خبربان» یک خبرخوان هوشمند و خودکار است و این خبر را بهطور اتوماتیک از وبسایت www.isna.ir دریافت کردهاست، لذا منبع این خبر، وبسایت «ایسنا» بوده و سایت «خبربان» مسئولیتی در قبال محتوای آن ندارد. چنانچه درخواست حذف این خبر را دارید، کد ۳۱۱۲۹۷۱۶ را به همراه موضوع به شماره ۱۰۰۰۱۵۷۰ پیامک فرمایید. لطفاً در صورتیکه در مورد این خبر، نظر یا سئوالی دارید، با منبع خبر (اینجا) ارتباط برقرار نمایید.
با استناد به ماده ۷۴ قانون تجارت الکترونیک مصوب ۱۳۸۲/۱۰/۱۷ مجلس شورای اسلامی و با عنایت به اینکه سایت «خبربان» مصداق بستر مبادلات الکترونیکی متنی، صوتی و تصویر است، مسئولیت نقض حقوق تصریح شده مولفان در قانون فوق از قبیل تکثیر، اجرا و توزیع و یا هر گونه محتوی خلاف قوانین کشور ایران بر عهده منبع خبر و کاربران است.
خبر بعدی:
اسکن محوطه کمرزرین اصفهان انجام شد/ تلاش برای آغاز فصل دوم کاوش
به گزارش خبرنگار مهر، در ۲۰۰ متری مسجد جامع عتیق اصفهان که قدمت زیادی دارد، در جایی که قرار است ادامه پروژه مخرب میدانی در اصفهان باشد و در ادامه ساخت و سازها برای افزایش مراکز تجاری شهر تاریخی اصفهان، یافتههایی به دست آمده که بررسی آنها بخشی از تاریخ این شهر را ورق میزند.
کمرزرین نام منطقهای است که در آن، باستان شناسان یافتههای انسانی، باستانی و برخی اشیا پیدا کردهاند. فصل اول عملیات باستان شناسی در این محدوده انجام شده و حالا باستان شناسان آماده میشوند تا بتوانند فصل دوم را آغاز کنند.
علی شجاعی اصفهانی دکترای باستان شناسی کشور که سرپرستی پروژه کمر زرین اصفهان را بر عهده دارد به خبرنگار مهر گفت: فصل اول کاوش باستان شناسی در این محوطه انجام شد و آماده میشویم تا اسکن کامل از محوطه انجام شود و برای فصل دوم نیز برنامه ریزی میکنیم. فصل اول پربار بود و یافتههای ارزشمندی از ادوار مختلف داشتیم و فکر میکنیم از دوران اسلامی و از قرن ۳ و ۴ هجری تا قاجار تاریخ این یافتهها باشد که البته باید بررسی دقیقتری شوند. کاوشها در هفت متری زیر آسفالت انجام شده است. همچنان در این محوطه آثار داریم و هنوز به خاک بکر نرسیدهایم. حدس می زنم اگر ترانشه ای که برای لایه نگاری زده شده، کار شود، باز هم یافتههای فرهنگی داشته باشیم و شاید بلتوانیم شواهدی از دوران قبل از اسلام هم پیدا کنیم.
وی گفت: گذری که در آن هستیم به نظر میرسد مجموعه کارگاههایی برای پخت سفال بوده است چون کورهای در اینجا به دست آمده که نمونه آن در اصفهان تا کنون پیدا نشده است. نمونههایی که قبلاً به دست آمده مربوط به چند دهه پیش است که در خارج از اصفهان به دست آمده ولی این نمونه خیلی خوبی بوده است ولی گودبرداری و خاک برداری که در اینجا شده به آن آسیب زیادی وارد کرده است.
شجاعی اصفهانی ادامه داد: تنبوشههای سفالی با این ابعاد در محوطههای تاریخی نداشتهایم و نشان میدهد که این محوطه چقدر مهم بوده است. هر جای این منطقه که به آن دست گذاشته شود حتماً یافتههای فرهنگی دارد چون در نزدیکی مسجد جامع عتیق است. این مسجد در شکل گیری شهر اصفهان و اتفاقاتی که برای آن افتاده بسیار مهم بوده است. تا کنون فکر میکنم ده لایه تاریخی شناسایی کنیم البته لازم است که سفالها بررسی بیشتری شود.
این باستان شناس گفت: در کل مسیری که کاوش کردیم آثار داشتهایم بخش دیگر هم باید کاوش شود و مسیر دسترسی عابر پیاده تا مسجد نیز در این بخش ایجاد شود. بنابراین فعلاً در این بخش باید کار بیشتری انجام شود. من در جریان خطوط متروی اصفهان نیستم ولی می دانم که در نزدیکی مسجد جامع ایستگاه مترو وجود دارد! لایههای تاریخی زیادی در اینجا از بین رفته است اینجا پاساژ تجاری وجود دارد که تا چندین متر زیر زمین رفته است و همانطور که در اینجا ما لایههای فرهنگی و تاریخی زیادی داشته ایم حتماً زیر آن هم این لایهها وجود داشته که با این پاساژ و گودبرداریهای انجام گرفته از بین رفته است.
وی افزود: اسکن لیزر و نقشه برداری این محوطه تاریخی انجام شد و تمام جزئیات را با دقت بالا اسکن کردیم. این دستگاه مدرنی است که میتواند دادههای زیادی به ما بدهد.
محوطه تاریخی کمرزرین با وجود اینکه در میان یک گذر قرار دارد و رو به رویش یک مجتمع تجاری بزرگ درحال ساخت است و در چند قدمی آن مسجد سلجوقی و مهم عتیق واقع شده، در خطر است. چون از آن طرف هنوز ساخت و سازها در اطرافش در حال انجام است. آیا کسی به این فکر میکند که ساخت و سازهای اخیر چقدر از دادههای تاریخی این شهر را از بین برده است؟
کد خبر 6088865 فاطمه کریمی